Pozwy banków przeciwko kredytobiorcom to powoli chleb powszedni spraw kredytów powiązanych z walutą obcą. Czy bankom przysługują roszczenia wobec kredytobiorców, a jeśli tak jak się przed nimi bronić ?

Pozwy banków, podstawa prawna 

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7.05.2021 r., III CZP 6/21 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25.04.2024 r., III CZP 25/22 potwierdziły, iż bankom przysługuje roszczenie o zwrot wypłaconych środków w związku z zawarciem umowy kredytu oraz udostępnieniem kwoty kredytu. Ponieważ roszczenia banków ulegają przedawnieniu po upływie trzech lat od kiedy kredytobiorca zakwestionował ważność umowy kredytu (najczęściej w wezwaniu do zapłaty), celem przerwania biegu przedawnienia roszczenia o zapłatę kwoty odpowiadającej wypłaconej kwocie kredytu, niemal pewne są pozwy banków o zwrot wypłaconego kapitału.

Zawieszenia prawy z powództwa banku 

Nierzadko, ponieważ sprawa z powództwa kredytobiorcy nie ulegnie zakończeniu przed upływem ww. trzyletniego terminu przedawnienia, rozpoznawane będą równocześnie dwie sprawy, z powództwa kredytobiorcy oraz z powództwa banku, ta ostatnia zazwyczaj jest zawieszana dopóki nie zakończy się ta pierwsza.

Pozwy banków, sposoby obrony

 Ważne jest ustalenie jaką strategię należy przyjąć w przypadku otrzymania wezwania do zapłaty lub pozwu o zwrot środków. Warto przede wszystkim przemyśleć, czy kwestionować żądanie banku o zapłatę kwoty odpowiadającej wypłaconej kwocie kredytu. Ma to istotne znaczenia w zakresie odpowiedzialności za wynik sprawy i kosztów, które mogą obciążyć kredytobiorcę w razie przegranej.

Jak postąpić w przypadku pozwu banku o zwrot kredytu?

Często kredytobiorcy automatycznie odmawiają zwrotu wypłaconych środków po otrzymaniu wezwania z banku, uważając, że skoro bank odmawia zwrotu wpłaconych przez kredytobiorcę środków, to bank nie ma podstaw do żądania zapłaty kwoty odpowiadającej wypłaconej kwocie kredytu. Ponadto nierzadko kredytobiorcy uważają, że skoro bank posiada wpłacone przez kredytobiorcę środki to nie ma podstawy do żądania zapłaty kwoty odpowiadającej wypłaconej kwocie kredytu. Powyższe twierdzenia nie polegają na prawdzie, biorąc pod uwagę przyjętą i utrwaloną w orzecznictwie zasadę dwóch kondykcji.

Każdorazowe podważanie roszczeń banku o zapłatę kwoty odpowiadającej wypłaconej kwocie kredytu, niesie ryzyko finansowe – jeśli sąd nie przychyli się do argumentów kredytobiorcy, może nałożyć na niego obowiązek zwrotu na rzecz banku kosztów procesu, które mogą być znaczące.

Koszty te obejmują m.in. 5% opłaty od pozwu, a także opłaty za zastępstwo procesowe, które w przypadku większych spraw mogą sięgać kilkudziesięciu tysięcy złotych.

Na przykład, przy roszczeniu banku w wysokości 500.000,00 zł, koszty sądowe mogą wynieść nawet 35.800,00 zł w pierwszej instancji. W przypadku apelacji kwota ta może wzrosnąć o 33.400,00 zł, jeśli sprawa trafi do drugiej instancji.

Możliwe opcje dla kredytobiorców

W obliczu otrzymania wezwania lub pozwu kredytobiorca może rozważyć dwie główne opcje:

Zadeklarowanie zwrotu kwoty odpowiadającej wypłaconej kwocie kredytu.

Jeśli kredytobiorca zamierza zapłacić bankowi kwotę odpowiadającą wypłaconej kwocie kredytu po unieważnieniu umowy kredytu przez sąd, może to zadeklarować bankowi, co może uchronić go przed dodatkowymi kosztami sądowymi.

Potrącenie własnej wierzytelności

Można również złożyć bankowi oświadczenie o potrąceniu swojej wierzytelności (np. wierzytelność o zwrot zapłaconych rat) z wierzytelnością banku o zapłatę kwoty odpowiadającej wypłaconej kwocie kredytu.

Zadeklarowanie zapłaty kwoty odpowiadającej wypłaconej kwocie kredytu

W sytuacji, gdy kredytobiorca zdecyduje, że w razie unieważnienia jego umowy kredytu przez sąd chce uregulować należności wynikające z nieważności kredytu i dobrowolnie oddać bankowi wypłaconą kwotę jaką otrzymał od banku, powinien niezwłocznie po otrzymaniu wezwania do zapłaty odpowiedzieć na nie. W zależności od tego, jak skonstruowany jest pozew, kredytobiorca może zadeklarować chęć zapłaty kwoty odpowiadającej wypłaconej kwocie kredytu lub przedstawić do  potrącenia swoje wierzytelności wobec banku, wynikających z zapłaconych rat.

Ważne jest, aby uznanie to było uzależnione od orzeczenia sądu o nieważności umowy i dotyczyło wyłącznie kwoty wypłaconego kredytu. Jeśli kredytobiorca podejmie takie działania, w oparciu o art.  102 Kodeksu postępowania cywilnego, może uniknąć zapłaty na rzecz banku kosztów procesu. Argumentować bowiem możną w oparciu o dwoistość stanowiska banku (w sprawie z powództwa kredytobiorcy o zwrot wpłaconych kwot w związku nieważnością umowy kredytu bank wskazuje, iż umowa była ważna i żadne roszczenia wynikające z art. 405 i dalej Kodeksu Cywilnego nie przysługują, twierdzi natomiast iż umowa kredytu była nieważna), iż kredytobiorca nie dał powodu do wytoczenia powództwa.

Potrącenie wierzytelności związanych z ratami z roszczeniem banku o zapłatę kwoty odpowiadającej wypłaconej kwocie kredytu

W świetle uchwał Sądu Najwyższego z dnia 7.05.2021 r., III CZP 6/21 oraz z dnia 25.04.2024 r., III CZP 25/22, każda ze stron unieważnionej umowy kredytowej ma prawo do zwrotu środków, które przekazała drugiej stronie. Zamiast uznawać roszczenia banku, można złożyć oświadczenie o potrąceniu wierzytelności o zwrot uiszczonych rat z roszczeniem banku o zapłatę kwoty odpowiadającej wypłaconej kwocie kredytu. Należy jednak mieć na uwadze pewne trudności:

Potrącenie prowadzi do wzajemnego wygaśnięcia roszczeń. W przypadku, gdy kredytobiorca złoży pozew o zwrot rat wszystkich kapitałowo-odsetkowych, a następnie dokona potrącenia, sąd może oddalić to roszczenie po dokonaniu potrącenia, co wiąże się z ryzykiem zwrotu kosztów procesu a rzecz banku.

Jeśli kredytobiorca spłacał kredyt bezpośrednio we frankach szwajcarskich, pojawia się pytanie, czy można je potrącić z kwotą w złotówkach. Choć obie wierzytelności wyrażone są w pieniądzu, przeliczenie franków na złotówki (np. po kursie średnim NBP) może być skomplikowane i czasochłonne. Ponadto wielu autorów wskazuje, iż brak jest podstawy prawnej do potrącenia wierzytelności wyrażonej w walucie obcej z wierzytelności wyrażonej w złotych.

Dokonując potrącenia, kredytobiorca traci odsetki od kwot dochodzonych w procesie,  gdyż potrącenie ma wsteczny skutek, od momenty kiedy było możliwe.

Pomimo tych trudności, potrącenie również może uchronić kredytobiorcę przed pozwem ze strony banku, a w razie wytoczenia powództwa – skutkować obciążeniem banku kosztami procesu.

Wspomnieć należy na pewne proceduralne trudności związane z podniesieniem procesowego zarzutu potrącenia. Z art. 203¹ Kodeksu Postępowania Cywilnego wynika, iż podstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda, chyba że wierzytelność pozwanego jest niesporna lub uprawdopodobniona dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanego. Ustawodawca ograniczył możliwość złożenia zarzutu potrącenia do wierzytelności wynikających z tego samego stosunku prawnego. W związku z teorią dwóch kondykcji w sprawach kredytów frankowych, wątpliwości może budzić spełnienie przesłanki „tego samego stosunku prawnego” w sytuacji, w której roszczenia obu stron nieważnej umowy kredytowej pozostają od siebie niezależne. Wydaje się jednak, że odmowa dopuszczenia możliwości potrącenia wzajemnych nienależnych świadczeń stron nie jest zasadna i byłaby sprzeczna z celem ustawodawcy. Ustalenie przez sąd, iż złożony zarzut potrącenia jest zasadny ogranicza się praktycznie do kilku czynności związanych z ustaleniem wymagalności roszczenia i ustalenia wysokości przedstawionej do potrącenia wierzytelności, która wynika z zaświadczenia wystawionego przez bank.

Odrzucenie możliwość zastosowania potrącenia w sprawach frankowych, prowadziłoby do wniosków iż kredytobiorca nie może dokonać rozliczenia z bankiem i w konsekwencji zmuszony jest o ponoszenia kosztów procesu z powództwa banku.  

W przypadku pytań lub zainteresowania współpracą, zapraszamy do kontaktu z kancelarią.