Klauzule abuzywne – definicja

Klauzule abuzywne, nazywane również klauzulami niedozwolonymi, to zapisy mogące znaleźć się w umowach kredytowych zawieranych z konsumentami. Ich obecność sprawia, że pozycja konsumenta w relacji umownej jest osłabiona, a jego interesy mogą zostać naruszone. Jeśli jednak po zawarciu umowy okaże się, że zawiera ona niedozwolone postanowienia, istnieją przewidziane prawem środki ochrony. Dlatego dobrze jest wiedzieć, czym są klauzule abuzywne i jakie działania można podjąć w przypadku ich wystąpienia.

Klauzule abuzywne, czyli postanowienia niedozwolone, są regulowane przez art. 385(1) Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, są to zapisy umowne narzucone konsumentowi przez przedsiębiorcę bez możliwości indywidualnego negocjowania, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz istotnie naruszają jego interesy. Aby dane postanowienie zostało uznane za niedozwolone, muszą zostać spełnione wszystkie wymienione warunki jednocześnie. Co więcej, regulacje dotyczące klauzul abuzywnych nie obejmują postanowień określających główne świadczenia stron, o ile są one przedstawione w sposób jednoznaczny.

W sprawach kredytów powiązanych z walutą obcą, istotą sporu jest możliwość zastąpienia postanowień bezskutecznych (klauzule abuzywne) innymi postanowieniami, które nie są nielegalne i w ten sposób możliwość utrzymania umowy kredyt w mocy.

Brak możliwości stosowania art. 65 Kodeksu Cywilnego

Stosunek prawny ukształtowany na podstawie Umowy kredytu nie podlegał sanowaniu w oparciu o zasady unormowane art. 65 Kodeksu Cywilnego. Wprowadzenie do więzi zobowiązaniowej, w miejsce pierwotnie istniejących norm, nowego sposobu ustalania kursu franka sywajcarskiego, nie byłoby oparte na: zgodnym celu i zamiarze stron; ani też na dostępnym adresatowi oświadczenia woli znaczeniu przy założeniu starannych z jego strony zabiegów interpretacyjnych – a więc na przesłankach istotnych przy wykładni metodą subiektywną i obiektywną (patrz: wyrok SN z 29 maja 2015 r. V CSK 446/14; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 1995 r., III CZP 66/95). W każdym z tych przypadków relewantny jest bowiem stan istniejący na moment dokonania czynności prawnej (patrz: Legalis. red. K. Pietrzykowski. Kodeks cywilny. T. I. Komentarz. Art. 1–44910. Wydanie 10. 2020 r., art. 65, Nb 11; postanowienie SN z 15 marca 2019 r. V CSK 431/18). Niedopuszczalny byłby, przebieg wykładni, który bazowałby na takim stanie świadomości stron (rzeczywistym, bądź przyjętym na potrzeby określenia modelu normatywnego odbiorcy), który dotyczyłby okoliczności mających miejsce nie w trakcie, ale już po zwarciu Umowy kredytu, to jest w chwili, kiedy strony Umowy kredytu zorientowali się, że ujęte w niej postanowienia mają charakter abuzywny. Takie działanie nie stanowiłoby interpretacji oświadczenia woli, lecz w istocie kreowałoby nowe prawa i obowiązki obligacyjne, czego nie można czynić w oparciu o art. 65 Kodeksu Cywilnego.

Możliwość zastosowania art. 65 Kodeks Cywilnego do wypełniania luk w umowie wykluczona został przez TSUE: Wyrok z dnia 18 listopada 2021 roku C-212/20, W wyrok TSUE z dnia 8 września 2022 roku C 80/21, C 81/21, C-82/21.

W przypadku pytań lub zainteresowania współpracą, zapraszamy do kontaktu z kancelarią.