Klauzule abuzywne – definicja

Klauzule abuzywne, nazywane również klauzulami niedozwolonymi, to zapisy mogące znaleźć się w umowach kredytowych zawieranych z konsumentami. Ich obecność sprawia, że pozycja konsumenta w relacji umownej jest osłabiona, a jego interesy mogą zostać naruszone. Jeśli jednak po zawarciu umowy okaże się, że zawiera ona niedozwolone postanowienia, istnieją przewidziane prawem środki ochrony. Dlatego dobrze jest wiedzieć, czym są klauzule abuzywne i jakie działania można podjąć w przypadku ich wystąpienia.

Klauzule abuzywne, czyli postanowienia niedozwolone, są regulowane przez art. 385(1) Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, są to zapisy umowne narzucone konsumentowi przez przedsiębiorcę bez możliwości indywidualnego negocjowania, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz istotnie naruszają jego interesy. Aby dane postanowienie zostało uznane za niedozwolone, muszą zostać spełnione wszystkie wymienione warunki jednocześnie. Co więcej, regulacje dotyczące klauzul abuzywnych nie obejmują postanowień określających główne świadczenia stron, o ile są one przedstawione w sposób jednoznaczny.

W sprawach kredytów powiązanych z walutą obcą, istotą sporu jest możliwość zastąpienia postanowień bezskutecznych (klauzule abuzywne) innymi postanowieniami, które nie są nielegalne i w ten sposób możliwość utrzymania umowy kredyt w mocy.

Brak możliwości uzupełnienia umowy po wyeliminowaniu niedozwolonych postanowień (klauzule abuzywne)

W przypadku usunięcia abuzywnego zapisu (klauzule abuzywne) brak jest możliwości jego uzupełnienia na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, które przewidują, że treść czynności prawnej jest uzupełniana przez zasady słuszności lub ustalone zwyczaje oraz przepisami dyspozytywnymi, chyba że na uzupełnienie umowy przepisami dyspozytywnymi pozwala prawo krajowe, a upadek umowy byłby szczególnie niekorzystny dla konsumenta (patrz: wyroki TSUE z 3 marca 2020 r., C 125/18, pkt 61 i 64; z dnia 7 listopada 2019 r., C 349/18, pkt 70; z dnia 3 października 2019 r., C 260/18, pkt 32, 48; z dnia 26 marca 2019 r., C 70/17, pkt 56, wyrok TSUE z 8 września 2022 r., C-80/21, C-81/21, C-82/21).

Brak możliwości stosowania art. 41 Prawa wekslowego

Art. 41 ustawy Prawo wekslowe regulujący kwestię przeliczenia zobowiązania wekslowego wyrażonego w walucie obcej w ogóle nie wskazuje według jakiego kursu waluty ma być dokonywane takie przeliczenie, w szczególności nie wskazuje na kurs średni NBP. Jedynie w ramach wykładni doktrynalnej przyjmuje się, że właściwy w tym zakresie jest średni kurs waluty ustalany przez NBP. Tymczasem analogia z ustawy polega na zastosowaniu do stanu rzeczy nieuregulowanego (luka) regulacji ustawowej dotyczącej stanu rzeczy podobnego do objętego luką. Przepis art. 41 ustawy Prawo wekslowe nie zawiera normy ustawowej odnoszącej się do kursu waluty ustalanego przez NBP.  Ponadto trafnie wskazuje orzecznictwo, że art. 41 Prawo wekslowe dotyczy sytuacji, gdy zobowiązanie zostało wyrażone w walucie obcej, podczas gdy kredyt indeksowany i denominowany udzielany jest w złotych (Por. wyrok SA w Warszawie z 26.10.2020 r., IACa 215/20, LEX nr 3106097, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2022 roku Sygn. akt II CSKP 382/22).

W przypadku pytań lub zainteresowania współpracą, zapraszamy do kontaktu z kancelarią.